Aktualność Trockiego

W całej historii ruchu pracowniczego, żadna inna osoba nie łączy w sobie tragizmu i bohaterstwa w takim stopniu jak Lew Trocki.

Trocki jako przewodniczący Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Petersburgu odegrał kluczową rolę w przygotowaniu Rewolucji Październikowej. Zbudował wielomilionową Armię Czerwoną. Wspólnie z Leninem przewodził Międzynarodówce Komunistycznej, mającej wpływ na miliony robotników na całym świecie. Zakończył życie jako zaszczuty i izolowany rewolucjonista, z bardzo nielicznymi zwolennikami i bardzo ograniczonym wpływem na wydarzenia.

W 1906 roku Trocki rozwinął swą teorię rewolucji permanentnej. Myślał i działał zgodnie z nią aż do końca życia. Teoria ta wykazuje związek pomiędzy globalnym kapitalizmem a zacofaniem wewnątrz carskiej Rosji (twierdzenie to stanowi jądro teorii Trockiego). Wynika z tego konieczność połączenia chłopskiej antyfeudalnej i rewolucji demokratycznej z proletariacką rewolucją socjalistyczną. Rewolucji w jednym kraju z rewolucją międzynarodową. Wnikliwością tej teorii Trocki przewyższył nawet Lenina przewidując nieuniknione skutki rewolucji rosyjskiej dla międzynarodowego ruchu pracowniczego, a także nieuchronną klęskę rosyjskich pracowników, jeżeli rewolucja międzynarodowa nie przyjdzie im z pomocą.

Rewolucja Październikowa zweryfikowała teorię Trockiego w pozytywnym sensie, podczas gdy izolacja rosyjskich robotników była potwierdzeniem przewidywanych przez nią fatalnych następstw klęski rewolucji w Niemczech.

Walka z biurokracją
Nowy rozdział w życiu Trockiego stanowiła walka z [państwowo-partyjną] biurokracją o pracowniczą demokrację w Rosji i przeciwko sprowadzeniu rewolucyjnej Międzynarodówki do roli agendy stalinowskiego państwa. Wydalony z Rosji w 1929 roku, Trocki był tropiony przez agentów Stalina po całej Europie. Większość jego rodziny została zamordowana, a on sam był zmuszony spędzić ostatnie lata życia w Meksyku. Jednak pomimo tego Trocki nie zawahał się, a jego najbardziej błyskotliwe pisma powstały właśnie w tym okresie.

Stalinowskie przywództwo doprowadziło do serii klęsk światowej klasy pracowniczej. Wciąż wybuchające walki pracownicze, a nawet sytuacje rewolucyjne, które mogłyby przekształcić się w zwycięskie rewolucje, kończyły się zwycięstwem reakcji.

Najgorszą klęską międzynarodowej klasy pracowniczej był rok 1933. Zwycięstwo Hitlera w Niemczech odegrało analogiczną rolę w otwarciu drzwi światowej reakcji, jak zwycięstwo bolszewików w 1917 otworzyło drzwi światowej rewolucji. Jednak stalinowski Komintern w żaden sposób nie poddał krytyce polityki ?socjal-faszyzmu?, Komunistycznej Partii Niemiec. Polityka ta wydatnie dopomogła w dojściu Hitlera do władzy, głosząc, że to socjaldemokratyczni reformiści są głównym wrogiem, a nie faszyzm. Po raz kolejny analiza Trockiego okazała się trafna. Jednak w żaden sposób nie pomogło to Trockiemu w szerzeniu jego idei i osiągnięciu znaczącego powodzenia.

Stalinizm
W obliczu potwornej machiny Hitlera, kruszącej kości i umysły milionów, międzynarodowy stalinizm stał się po prostu rodzajem religii, opium dla ludzi w nieludzkim świecie.

Pamiętam jak mój przyjaciel ucałował parę butów pochodzącą ze Związku Radzieckiego! Nie dlatego, że był głupi, ale z powodu nieznośnego cierpienia i strachu przed tym, co może przynieść przyszłość. W styczniu 1933 do władzy doszedł Hitler. W 1934 faszyści zmiażdżyli klasę pracowniczą w Austrii. W tym samym miesiącu uderzyli zbrojnie w Paryżu (tu jednak zostali odparci). Pierwszą rzeczą, jaką robiliśmy wtedy każdego ranka, zaraz po przebudzeniu, było sprawdzenie w gazecie, jaką klęskę ponieśli wczoraj pracownicy.

Atrakcyjność Rosji i stalinowskiej masowej partii była w tych warunkach niemal nie do odparcia. Cała ta sytuacja trzymała trockistów w izolacji. Byli prześladowani – w tym fizycznie – przez stalinistów. Pamiętam, jak Komunistyczna Partia Palestyny napiętnowała dwie osoby – publikując ulotkę zawierającą ich nazwiska i adresy – jako ?trockistowsko-faszystowskich policyjnych szpiegów?. W rezultacie zostały one natychmiast aresztowane przez brytyjską policję.

Potrzask
Lecz to nie fizyczne prześladowania były najbardziej dotkliwe. Najgorsze było poczucie bezradności wobec monstrualnej nazistowskiej machiny wojennej z jednej strony, a jej przeciwnika – rosyjskiej Armii Czerwonej – z drugiej. Bezradności w potrzasku między hitleryzmem a stalinizmem.

Jak się ma do tego kwestia ?procesów moskiewskich?? Po tym wszystkim, po oskarżeniach, że przywódcy Rewolucji Październikowej, większość leninowskiego Komitetu Centralnego, przewodniczący Kominternu i najwyżsi dowódcy Armii Czerwonej są nazistowskimi agentami, wydawało się to tak głupie, że podważy wiarygodność Stalina i pomoże Trockiemu. W rzeczywistości było na odwrót: strach przed nazizmem i bezsilność wobec niego sprzyjały uwiarygodnieniu ?procesów moskiewskich? i pomogły Stalinowi, a nie Trockiemu.

Racjonalne rozumowanie Trockiego nie było w stanie przynieść ukojenia udręczonym spadającymi na nich wciąż nowymi klęskami pracownikom. W czasie każdego nowego kryzysu niezbędna jest przede wszystkim masowa partia rewolucyjna, aby wyzyskać sytuację dla zwycięskiej rewolucji. Jednak takiej partii wciąż nie było i coraz trudniej było taką partię zbudować. Cierpienie i bezsilność prowadziły do jeszcze większej bezsilności, większego cierpienia i jeszcze bardziej dotkliwych klęsk! Taka sytuacja była pożywką dla stalinizmu z jednej i faszyzmu z drugiej strony.

Tragiczne klęski
W tragicznym ciągu klęsk ruchu trockistowskiego (choć raczej lepiej powiedzieć: kół trockistowskich) praktycznie nie sposób oddzielić momentu historycznego od biograficznego. Przywódca milionów w latach 1917-1921 stał się przywódcą drobnych grupek. Osobiście zapłacił krwią za klęskę ruchu i jego idei. To prawda, że nasza historia jest pełna męczenników, którzy oddali swe życie za sprawę; począwszy od 30 tys. bojowników Komuny Paryskiej, a na osobach takich jak Róża Luksemburg i Karl Liebknecht skończywszy. Ale to Trocki zapłacił cenę wyższą niż którekolwiek z nich. Każde z nich zabito jedynie raz. Jego mordowano wielokrotnie: z czworga jego dzieci dwoje zginęło w stalinowskich obozach koncentracyjnych, jedna córka zmuszona do samobójstwa w Berlinie, jeden syn zamordowany skrytobójczo w Paryżu. Pierwsza żona zmarła podczas zesłania na Syberii. W końcu i sam Trocki padł ofiarą nasłanego przez Stalina zamachowca.

Dla powierzchownego obserwatora 18 ostatnich lat życia Trockiego może wydać się jałowe. Historia udowodni, że podstawowe idee Trockiego pozostały jego największym dziedzictwem: obrona internacjonalizmu i demokracji pracowniczej, opozycja w stosunku do wszelkiej biurokracji, głęboka ufność w nieograniczone zdolności klasy pracowniczej, aby wyzwolić samą siebie. W tym sensie przyszłość należy do Trockiego i trockizmu.

 Tony Cliff

Tłumaczył Michał Wysocki

 
Tony Cliff (1917-2000) był palestyńskim Żydem, aktywnym w ruchu trockistowskim w Palestynie w latach 30-tych i 40-tych XX wieku, a następnie myślicielem i działaczem rewolucyjnym w Brytanii. W języku polskim ukazały się dwie jego książki: Państwowy kapitalizm w Rosji oraz Marksizm w nowe milenium (patrz s.11).

Category: Gazeta - grudzień 2014